Pleidooi voor tegen-natuurlijk veranderen

“Wij zijn een voorstander van tegen-natuurlijk veranderen…”. We konden het niet laten.

De bestuurder die ons had uitgenodigd om te verkennen wat we voor zijn MD-traject konden betekenen, keek ons verbijsterd aan. “Dan begrijpen wij elkaar verkeerd”, zei hij. “Ik bedoel organischer. Geleidelijker. Meer vanzelf, met minder ophef en chaos. Minder tijdsdruk ook.”

We vertelden hem over de leiderschapslessen die wij het afgelopen jaar leerden van Eric de Blok, zoöloog en bioloog, die met ons door Burgers Bush liep om te laten zien hoe leiderschap in de natuur werkt. Letterlijk. Hoe het leiderschap in een bos totaal anders is dan in de woestijn. Of in de zomer anders is dan in de winter. Bij stokstaartjes anders is dan bij gieren.

“Ja, precies, dat bedoel ik, de natuur als metafoor voor leiderschap in verandering! Natuurlijk veranderen!”, zei de bestuurder opgelucht.

We vertelden hem het slechte nieuws over natuurlijk veranderen. Natuurlijk veranderen is niks anders dan tegen-natuurlijk handelen. Breken met sommige oude regels, patronen, conventies, gewoontes. Die patronen zorgen voor stabiliteit en continuïteit van een systeem, zodat het zo lang mogelijk doorgaat. Patronen voelen heel normaal en vertrouwd aan en creëren meer van hetzelfde.

Voor verandering moeten patronen doorbroken worden. Om een verandering van betekenis te krijgen, MOET de huidige status quo dus verbroken worden. Anders krijg je meer van hetzelfde.

In organisaties is het niet anders. Om te voorkomen dat je meer van hetzelfde krijgt, MOETEN bepaalde oude conventies sneuvelen. En dat voelt nou eenmaal behoorlijk tegen-natuurlijk, voor alle betrokkenen!

“Dus ja, wij zijn enorm voor natuurlijk veranderen! Zolang we het eens zijn dat dat DUS vraagt om tegen-natuurlijk opereren”, zeiden wij.

“Pfff, da’s wel een andere versie van natuurlijk veranderen dan wij hier in gedachten hebben… Weinig vanzelf aan. Weinig geleidelijk ook. En al helemaal niet pijnloos.”, zei de bestuurder. “Het klinkt ook zo logisch eigenlijk…”

“Daarom gebeurt het in de natuur ook alleen maar als het voor de overleving van de soort noodzakelijk is“, zeiden wij. “Anders is het veel efficiënter om de bestaande patronen in stand te houden.”

“Oh, maar dan zijn we snel klaar. Als het ons niet lukt om de beweging van spullenboer naar dienstverlener te maken, dan kunnen we over een jaar de tent sluiten. Even voor mijn idee: wat betekent dat dan voor onze leidinggevenden? Voor de nieuwe leiders? Ik ben bang dat ik al ruik waar dit heen gaat.”

Wij haalden adem. “Natuurlijk veranderen betekent zorgen dat conventies sneuvelen. Verwachten dat mensen ontwortelen. Een breuk maken met oude loyaliteiten die de verandering in de weg staan. Bereidheid om door te knippen, stop te zetten, verdriet te doen. De bereidheid om de verontwaardiging, de hoon, de verwijten en het verdriet over verbroken conventies te verdragen.”

“Ja, ho maar!” De bestuurder keek ons aan. “Natuurlijk veranderen betekent eigenlijk vuile handen maken. Shit. En daar verantwoordelijkheid voor nemen. Dit is waar het al maanden over gaat in het MT. Mijn hemel, als ons dát toch eens zou lukken als leidende coalitie in deze organisatie…”

Het MD-traject gaat van start in deze organisatie. Mét de overeenstemming dat natuurlijk veranderen tegen-natuurlijk handelen vraagt. Dankzij een moedige bestuurder die bereid is zijn handen vuil te maken.

Helemaal niet makkelijk, dat natuurlijk veranderen. Proberen?

• bepaal welke conventies, regels, routines, patronen, loyaliteiten de verandering in de weg staan
• bepaal welke betekenis deze conventies voor de organisatie hebben gehad in het verleden
• stel vast wie bij machte is, gezien zijn rol en bevoegdheden, om te besluiten dat deze conventies moeten sneuvelen
• vertel welke conventies eraan gaan, en wat de betekenis daarvan is voor de verandering
• leg ALLE betrokkenen uit dat er geen andere weg is dan tegen-natuurlijke dingen vragen en doen, ten behoeve van de verandering
• maak vuile handen als dat bij jouw rol en bevoegdheden hoort en neem er de verantwoordelijkheid voor
• zie onder ogen dat er mensen in de organisatie zijn die ten behoeve van de organisatie bereid zijn om vuile handen te maken

Met ons pleidooi voor tegen-natuurlijk handelen zijn wij nog steeds voorstander van natuurlijk veranderen. Dat is wat we onze deelnemers in opleidingen en trainingen zien doen, net als onze opdrachtgevers. Met zweet op de rug maken zij vuile handen, ten behoeve van de verandering. Wij bewonderen elke dag hun moed. En zien hoe groot hun impact is op een verandering van betekenis.